Sağlık Fakültesi Ders Notları

Mikrobiyoloji

Mikrobiyoloji , mikrorganizmaları inceleyen bilim dalıdır. Bakteriler, archaea, virüsler, protistler, mayalar ve küfler gibi mikroorganizmalar mikrobiyolojinin konu alanını oluştururlar. Mikrobiyoloji bilim dalının aktif olarak kullanıldığı uygulama alanları tıp, tarım ve endüstridir. Kaynak; Wikipedia

1.Mikrobiyoloji Terimleri

• Mikroorganizma:Canlılarda infeksiyonlara yol açan çok küçük biyolojik etkenlerdir. Bunlar bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitlerdir.
• Mikrobiyoloji: İnsan ve hayvan sağlığı ile direk olarak ya da yakından ilgili olan mikroorganizmaların incelendiği bilim dalı.
• Bakteri: İnsan ve hayvanlarda infeksiyona yol açan, DNA ve RNA’ya sahip, enzim aktivesi gösteren, canlı ve cansız (besiyeri) ortamlarda bölünmeyle çoğalabilen, filtrelerden geçemeyen toprak, su ve havada da bulunabilen yuvarlak, çomak ya da sarmal şekilli canlılardır. Bakterileri inceleyen bilim dalına “Bakteriyoloji” denir.
• Virüs: Zorunlu hücre parazitleri olup, bakterilerin geçemedikleri filtrelerden geçebilen, kendi metabolik aktiviteleri olmadığı için seçtikleri canlı hücrenin metabolizmasından yararlanarak çoğalabilen ve girdikleri organizmada değişikliklere yol açan, yalnızca bir nükleik asit (DNA ya da RNA) taşıyan, infeksiyon oluşturma gücüne sahip canlılardır. Virüsleri inceleyen bilim dalına “Viroloji” denir.
• Mantar (Fungus): Doğada yaygın olarak bulunan, insan ve hayvanlarda mikotik infeksiyonlara yol açan, bölünme, tomurcuklanma ve sporlanmayla çoğalabilen küf ( çok hücreli) ya da maya (tek hücreli) yapısındaki canlılardır. Mantarları inceleyen bilim dalına “Mikoloji” denir.
• Epizootiyoloji: Salgın hayvan hastalıklarının çıkış, yayılış ve dağılışları ile bunlara etkileyen faktörleri ve bu hastalıklardan korunma ve kontrol yöntemlerini inceleyen bilim dalıdır.
• Hastalık: İnsan ve hayvanlarda hücre, doku veya organlardan birinin ya da birkaçının normal fonksiyonlarını yerine getirememesidir.
• Saprofitik mikroorganizma: İnsan ve hayvanlarda hastalık oluşturmayan mikroorganizmalardır.
• Patojenik mikroorganizma: İnsan ve hayvanlarda hastalık oluşturan mikroorganizmalardır.
• Patojenite: Mikroorganizmaların hastalık oluşturma yeteneğidir.
• Virulens: Patojen mikroorganizmaların hastalık oluşturma gücüdür.
• İnfeksiyon: Patojenik bir mikroorganizmanın vücuda girmesi, yerleşmesi, çoğalarak yayılması ya da üremesi sırasında oluşturduğu enzim ve toksinlerinin yayılması sonucunda canlıda hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasıdır.
• İnceleme örneği: Vücudunda herhangi bir infeksiyonun söz konusu olduğu canlı ya da ölü hayvanlardan, infeksiyonun laboratuar tanısı amacıyla alınan her türlü muayene maddesine (iç organlar, kan, idrar, dışkı v.s.) inceleme örneği denir.
• Bakteriyoskopi: Laboratuara gönderilen marazi maddelerden direkt olarak preparat hazırlanarak, etkenin morfolojik tanısı amacıyla mikroskopta incelenmesidir.
• Besiyeri (Vasat): Mikroorganizmaların üretilmeleri, saf olarak elde edilmeleri ve çeşitli biyokimyasal özelliklerinin incelenmesi için kullanılan, sıvı ya da katı olarak hazırlanan besleyici ortamlardır.
• Ekim: İçerisinde mikroorganizmaların bulunduğu bilinen ya da bunların bulunup bulunmadığı araştırılacak olan ortamlardan ekim aletleri (çoğunlukla öze) ile alınan örneklerin belirli kurallara göre besiyerlerine aktarılması olayıdır.
• İnokulum – İnokulasyon: Canlı ve ölü hayvanlardan alınan marazi maddelerden çeşitli yöntemlerle hazırlanan homojen süspansiyona inokulum, inokulumun deney hayvanlarına çeşitli yollarla uygulamasına inokulasyon denir. Bu uygulama etkenin patojenitesini saptamak amacıyla yapılır.
• İnkubasyon (Kuluçka) Süresi: Mikroorganizmaların vücut içinde ya da dışında üremesi için gerekli olan süre.

• Üreme: Bakterilerin ve mantarların uygun besiyerlerinde ve çevresel koşullar altında, virüslerin canlı ortamlarda (doku kültürü, embriyolu yumurta, deney hayvanları gibi) çoğalmasıdır.
• Kültür: Laboratuarlarda besiyerlerinde üretilmiş olan mikroorganizmaların tümüne kültür denir.
• Koloni: Katı besiyerinde üreyen mikroorganizmaların oluşturdukları gözle görülebilen kümelere koloni denir. Mikroorganizma türleri kendilerine özgü renk, koku, büyüklük ve yapıda koloni oluştururlar.
• Karışık kültür: İçinde çeşitli mikroorganizmaların ürediği kültürdür.
• İzolasyon: İnceleme örneğinde bulunan hastalık etkeni mikroorganizmanın laboratuarda ekim yapılarak üretilmesi ya da karışık kültürdeki bir mikroorganizmayı diğerlerinden ayırarak saf olarak üretme işlemidir.
• Saf kültür: Yalnız bir tür mikroorganizmanın uygun besiyerinde üretilmesi ile oluşan kültürdür.
• Suş (Köken): Herhangi bir ortamdan soyutlanarak elde edilen ve bütün özellikleri belirlenmiş saf kültürlerdir.
• İdentifikasyon: İzole edilen mikroorganizmanın morfolojik, fizyolojik ve biyokimyasal özelliklerinin saptanarak isimlendirilmesidir. (ör; E.coli)
• Spor: Bazı bakterilerin stoplazmasının içerisinde ve özel koşullara bağlı olarak oluşan, o bakterilerin çeşitli fiziksel ve kimyasal çevre etkilerine karşı dayanıklı olmasını sağlayan ve üreme ile ilgisi olmayan oluşumlardır.
• Portör: Bazı infeksiyonlarda hayvanların iyileştikten sonra hastalık etkenini çeşitli yollarla saçmalarıdır.
• Rezervuar: Hastalık etkenini aldıkları halde, kendileri infeksiyona yakalanmayan fakat etkeni bünyelerinde barındırarak duyarlı hayvanlara bulaşmasını sağlayan omurgalı canlılardır.
• Morbidite: Bir havyan topluluğunda, infekte olan hayvan sayısının populasyon sayısına oranıdır.
• Mortalite: Bir havyan topluluğunda hastalıktan ölen hayvan sayısının populasyon sayısına oranıdır.
• Letalite: Bir hayvan topluluğunda hasta olan hayvan sayısının aynı hastalıktan ölen hayvan sayısına oranıdır.
• İnsidens: Belirli bir zaman periyodunda görülen hastalık olgularının oranıdır
• Prevalans: Belirli bir zaman kesitinde saptanan hastalık olgularının oranıdır.
• Zoonotik infeksiyon: Hayvanlardan insanlara, insanlardan hayvanlara bulaşabilen hastalıklara denir.

2.Sterilizasyon

Herhangi bir maddenin ya da cismin birlikte bulunduğu tüm mikroorganizmaların her türlü canlı ve aktif şekillerinden temizlenmesi işlemidir. Sterilizasyon işlemi sonucunda, bu işlemin uygulandığı madde ya da cisimlerde gelişme ve çoğalma yeteneğinde hiçbir mikroorganizma bulunmadığı anlaşılır.

Sterilizasyon Yöntemleri

• A – Isı ile Sterilizasyon
  • I – Nemli ısı ile sterilizasyon
    • a- Buharla sterilizasyon
      • 1- Basınçlı buharla
      • 2- Basınçsız buharla
    • b- Sıcak su ile sterilizasyon
      • 1- Kaynatma ile
      • 2- Tindalizasyon
  • II – Kuru sıcak hava ile sterilizasyon
  • III – Yakma ve alevle sterilizasyon
• B – Süzme (filtrasyon) ile sterilizasyon
• C – Işınlama ile sterilizasyon
• D – Kimyasal maddelerle sterilizasyon (Dezenfeksiyon)
• E – Etilen oksit gazıyla sterilizasyon

Mikrobiyoloji Ders Notları Pdf İNDİR(google drive)

Üniversite Ders Notları